SPIS TREŚCI:
Czy kredytobiorcy mają szansę na odzyskanie wpłaconych na rzecz banków rażąco zawyżonych rat kredytów indeksowanych do waluty CHF, wynikających z ustalanego jednostronnie przez bank kursu franka szwajcarskiego? Czy możliwa jest wygrana w sądzie?
Kredytobiorco, możesz decydować o skutkach sprzecznych z prawem postanowień umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej, w tym możesz zdecydować o stwierdzeniu nieważności umowy kredytu– tak uznał Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 3 października 2019 r., a orzeczenie to jest wiążące dla polskich sądów.
Odpowiadając na wątpliwości Sądu Okręgowego w Warszawie, Trybunał sprawiedliwości UE potwierdził, że możliwe jest stwierdzenie nieważności umowy kredytu indeksowanej do waluty obcej w sytuacji, gdy po wyeliminowaniu sprzecznych z prawem postanowień, umowa nie może nadal obowiązywać.
Orzeczenie to powoduje, że dotychczasowa linia obrony banków pozostaje całkowicie nieskuteczna. Dotychczas bowiem banki stały na stanowisku, że zgodnie z art. 3851§ 2 Kodeksu cywilnego nie jest możliwym stwierdzenie nieważności umowy kredytu. W miejsce arbitralnie stosowanego kursu franka szwajcarskiego banki proponowały zastosowanie średniego kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski (dalej jako: „NBP”), co nie uwolniłoby kredytobiorców od ryzyka związanego z niepewnością kursu CHF. Na gruncie powyższego pojawiło się niejednolite stanowisko polskich sądów, a finalnie zrodziło się pytanie, czy można zastosować inny kurs CHF do takich umów, a jeśli tak, to jaki. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE wyjaśnia wszelkie mogące pojawić się na tym gruncie wątpliwości.
Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł wprost, że nie ma możliwości uzupełnienia luk powstałych w umowie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym. Zdaniem Trybunału Sprawiedliwości UE jeśli nie istnieją przepisy dyspozytywne, które bezpośrednio można byłoby zastosować w miejsce niedozwolonych postanowień umownych (takich jak zapisy o dowolności kursu CHF stosowanego przesz bank), to sądy polskie mają prawo orzekać o nieważności takiej umowy kredytu. Dodatkowo Trybunał podkreślił, że decydującą rolę w tym zakresie ma wola kredytobiorcy, który sam będzie oceniał, czy korzystnym dla niego będzie stwierdzenie nieważności umowy kredytu, czy też woli zostać nadal klientem banku, ale spłacać raty z uwzględnieniem tylko oprocentowania ustalonego w pierwotnej umowie, bez możliwości indeksacji rat do waluty CHF.
2. Wpływ wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE na sytuację prawną polskich kredytobiorców
Kredytobiorca ma teraz możliwość uwolnienia się od ryzyka związanego z wahaniami i niepewnością kursu CHF. Co więcej, ma możliwość dochodzenia od banku zwrotu wszystkich wpłaconych dotychczas kwot na podstawie umowy kredytu. Stwierdzenie nieważności umowy kredytu powoduje skutek taki, jakby umowa nigdy nie była zawarta, zatem obie strony muszą zwrócić to, co otrzymały w wykonaniu umowy – kredytobiorca faktycznie wypłaconą mu kwotę kredytu w PLN, zaś bank wszystkie otrzymane wpłaty tytułem rat, odsetek i opłat. Zazwyczaj takie rozliczenie będzie korzystne dla kredytobiorców- gdyż albo zdążyli już oni oddać nominalną sumę którą wypłacił im bank tuż po zawarciu umowy, albo kwota pozostała do zwrotu będzie stosunkowo niewielka.
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE daje polskim kredytobiorcom możliwość wystąpienia na drogę sądową przeciwko bankom z roszczeniem o stwierdzenie nieważności umowy kredytu i jednocześnie domagania się zwrotu wpłaconych na rzecz Banku kwot tytułem rat kapitałowo-odsetkowych. Innymi słowy, kredytobiorca może domagać się od Banku zwrotu wszystkich pieniędzy wpłaconych w związku z umową kredytu.
Trybunał Sprawiedliwości UE potwierdził, że zastąpienie niedozwolonych postanowień umownych może nastąpić wyłącznie na podstawie innych przepisów dyspozytywnych. Natomiast na gruncie polskiego prawa dopiero z dniem 24 stycznia 2009 r. wszedł w życie przepis, któryumożliwiałby ewentualne zastosowanie kursu ogłaszanego przez NBP w miejsce abuzywnych postanowień. Powyższe oznacza, że umowy kredytu zawarte do dnia 23 stycznia 2009 r. nie mogą być zmienione w ten sposób, że w miejsce kursu CHF ustalanego przez Bank, zastosowanie znajdzie kurs ogłoszony przez NBP.
Nie ma przy tym znaczenia, czy kredytobiorca w dniu zawarcia umowy mógł przewidywać wahania kursu CHF. Trybunał Sprawiedliwości UE przypomniał w tym zakresie o słabszej względem banku pozycji kredytobiorcy jako konsumenta.
3. Skutki wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE dla polskich sądów
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE jestwiążący dla polskich sądów, które stosując krajowe przepisy prawne, w szczególności przyjęte w celu wykonania dyrektywy unijnej, powinny je interpretować w świetle treści i celu dyrektywy. Natomiast podstawą do ustalenia przez sądy polskie, że umowa kredytu nie istnieje z uwagi na jej nieważność jest właśnie przepis art. 3851§ 2 Kodeksu cywilnego, wprowadzony do polskiego porządku prawnego na podstawie dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5.4.1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. Urz. UE L Nr 95, s. 29 ze zm.).
Sądy polskie są zatem związane omawianym orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości UE. Wyrok ten wprost wskazuje na możliwość skutecznego dochodzenia od Banku zwrotu wszystkich wpłaconych środków pieniężnych.
Dotychczasowe orzecznictwo sądów polskich nie było jednolite, a sprawy o stwierdzenie nieważności umów kredytów indeksowanych do waluty obcej, w tym franka szwajcarskiego, stanowiły materię skomplikowaną pod względem prawnym, jak i finansowym. Wiążą się bowiem z koniecznością znajomości sektora bankowego oraz rynków finansowych. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE otwiera kredytobiorcom drogę do skutecznego występowania na drogę sądową przeciwko bankom, jednakże nadal wymagającą znajomości specyfiki kredytów walutowych.
Wyrok Trybunału nie odnosi się wprost do zagadnienia, czy po usunięciu abuzywnych klauzul przeliczeniowych z umów o kredyt indeksowany lub denominowany w walucie obcej, nastąpi automatyczna zmiana waluty kredytu z zastosowaniem dotychczasowego oprocentowania. Będzie to przedmiotem oceny sądów w sprawach indywidualnych wnoszonych przez kredytobiorców.
Adwokat Justyna Michalak-Królicka posiada doświadczenie procesowe w sprawach o stwierdzenie nieważności umów kredytów indeksowanych kursem franka szwajcarskiego. Zachęcam do skorzystania z usług JMK Kancelarii Adwokackiej celem oceny możliwości żądania zwrotu wpłaconych rat lub nadpłaconych rat kredytu z uwagi na indeksację do franka szwajcarskiego. Kontakt z JMK Kancelarią Adwokacką możliwy jest pod adresem kancelaria@jmkadwokat.pl zaś pełne informacje o ofercie Kancelarii zawarte są na stronie www.jmkadwokat.pl
